Nguy cơ Trung Quốc kiểm soát sông Mekong

Tuệ Minh | ĐKN

Ngoài việc xây dựng các đập thủy điện trên thượng nguồn sông Mekong, Trung Quốc đang muốn nạo vét lòng sông, mở đường đi cho các tàu cỡ lớn.

Theo tin từ hãng thông tấn Thời báo của Nhật Bản ngày 17/01 cho biết, từ lâu Trung Quốc đã muốn nạo vét lòng sông Mê Kông ở phía Bắc Thái Lan để mở đường đi cho các tàu chở hàng lớn và có thể là cả các tàu quân sự.

Cuối cùng, một đường dẫn thông suốt sẽ được tạo ra từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) xuống hàng ngàn kilomet về phía Nam qua các nước ven sông Mekong (Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam) để ra Biển Đông – một trong những tuyến hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới và cũng là trọng tâm của chiến lược an ninh và thương mại của Bắc Kinh đối với các nước láng giềng.

Trung Quốc cho rằng, họ chỉ tìm kiếm sự phát triển bền vững của dòng sông và phân chia lợi ích từ sự bùng nổ về thương mại và năng lượng với các nước Mekong láng giềng và cho khoảng 240 triệu dân của họ. Nhưng nhiều đập thủy điện mà Trung Quốc xây dựng trên phần thượng nguồn đang đe dọa nghiêm trọng nhiều cộng đồng dân cư dưới hạ nguồn và ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Nguồn cá dồi dào trên sông Mekong ngày càng suy giảm và vùng đất màu mỡ của Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đang chìm dần khi dòng chảy trầm tích co lại. Theo các nhà môi trường, các loài đặc hữu của Mekong như cá da trơn Mekong khổng lồ và cá heo sông đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng.

Công ty nạo vét CCCC của Trung Quốc và cũng là công ty nạo vét lớn thứ hai thế giới đề xuất loại bỏ các bãi đá, đảo nhỏ và ghềnh trên sông để tạo nên tuyến vận chuyển đường thủy từ Vân Nam, Trung Quốc xuống tận Lào, trong khuôn khổ Dự án cải tạo kênh dẫn đường sông Mekong. Tuy nhiên, đề xuất này đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ của các nhà hoạt động tại miền Bắc Thái Lan.

Ông Niwat Roikaew, nhà bảo tồn của Tập đoàn Love Chiang Khong cho biết, vào tháng 3/2019, chính phủ Trung Quốc đã chính thức từ bỏ kế hoạch của mình sau khi chiến dịch của ông đưa ra lập luận rằng cả hệ sinh thái độc đáo của dòng sông và chủ quyền của Thái Lan sẽ bị phá hủy bởi tàu nạo vét Trung Quốc.

Ông Pianyh Deetes, giám đốc chiến dịch của Tổ chức sông ngòi quốc tế tại Thái Lan cho rằng, Trung Quốc đang muốn biến sông Mekong thành một “đường cao tốc” cho hàng hóa.

Không chỉ muốn cải tạo và nạo vét lòng sông Mê Kông, Trung Quốc giờ còn có thể sử dụng các con đập để điều tiết dòng chảy sông Mekong. Tác động tiêu cực lên nguồn lương thực và cuộc sống của người dân dưới hạ lưu, điều đó có thể tồi tệ hơn nhiều nếu tất cả các đập thủy điện lớn của Trung Quốc ở thượng nguồn cùng hoạt động.

Mới đây nhất, Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc thông báo, trong thời gian tiến hành các hoạt động thử nghiệm, đập Cảnh Hồng ở tỉnh Vân Nam giảm lượng xả từ ngày 1-4/1/2020.

Chính phủ Thái Lan ngày 31/12/2019 cảnh báo 8 tỉnh của nước này nằm dọc sông Mekong sẽ thiếu nước khi Trung Quốc thử đập thủy điện Cảnh Hồng. Hoạt động thử đập diễn ra trong thời điểm Thái Lan đang đối phó với một đợt hạn hán nghiêm trọng.

Chiều 31/12/2019, Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT) của Việt Nam cũng cho biết, đập thủy điện Cảnh Hồng sẽ giảm lượng xả nước và sẽ tác động xấu đến tình hình xâm nhập mặn ở ĐBSCL.

Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam cho biết, ảnh hưởng của việc giảm xả nước từ thủy điện Trung Quốc sẽ về đến biên giới Việt Nam tại Tân Châu và Châu Đốc (An Giang) bắt đầu từ ngày 22/1/2020 và ảnh hưởng ra các vùng ven biển kéo dài đến hết ngày 28/1/2020 – thời điểm của kỳ triều cường và chuẩn bị đón năm mới 2020, cho nên, mặn sẽ xâm nhập sâu vào nội đồng với đỉnh mặn vào những ngày Tết cổ truyền.

Khi dự hội nghị của ASEAN vào tháng 8 năm ngoái, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo bày tỏ quan ngại Trung Quốc xây nhiều đập, nạo vét và tiến hành các hoạt động khác trên sông Mekong là “những xu hướng phiền toái”.

“Chúng tôi thấy một loạt công trình xây dựng đập trên thượng nguồn để kiểm soát dòng chảy xuống hạ lưu. Dòng sông này đã xuống mức nước thấp nhất trong thập kỷ qua – vấn đề liên quan đến quyết định của Trung Quốc trong việc chặn nước ở thượng nguồn. Trung Quốc cũng có kế hoạch cho nổ mìn và nạo vét lòng sông. Trung Quốc tiến hành các hoạt động tuần tra ngoài lãnh thổ”, ông Pompeo nói.