Theo tục lệ cổ truyền của người Việt, cứ đến 23 tháng Chạp hằng năm là mọi nhà đều làm lễ cúng ông Công ông Táo để tiễn Táo quân lên chầu trời. Vậy tục lệ cúng Táo quân hằng năm có ý nghĩa gì? Mời các bạn cùng theo dõi bài viết sau đây nhé.
1. Sự tích ông Công ông Táo
Thần Táo Quân trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc. Nhưng được Việt hóa thành sự tích "2 ông 1 bà" - vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc. Tuy vậy người dân vẫn quen gọi chung là Táo quân hoặc ông Táo.
Tích của người Việt kể rằng, Thị Nhi có chồng là Trọng Cao.
Tuy ăn ở mặn nồng tha thiết với nhau, nhưng mãi không có con. Vì vậy, dần dà Trọng
Cao hay kiếm chuyện xô xát dằn vặt vợ.
Một hôm, chỉ vì một chuyện nhỏ, Cao gây thành chuyện lớn,
đánh Thị Nhi và đuổi đi. Nhi bỏ nhà, lang thang đến một xứ khác và sau đó gặp
Phạm Lang. Phải lòng nhau, hai người kết thành vợ chồng. Phần Trọng Cao, sau
khi nguôi giận thì quá ân hận, nhưng vợ đã bỏ đi xa rồi. Day dứt và nhớ quay quắt,
Cao lên đường tìm kiếm vợ.
Ngày này qua tháng nọ, tìm mãi, hết gạo hết tiền, Cao phải
làm kẻ ăn xin dọc đường. Cuối cùng, may cho Cao, tình cờ tìm xin ăn đúng nhà của
Nhi, nhằm lúc Phạm Lang đi vắng. Nhi sớm nhận ra người hành khất đúng là người
chồng cũ. Nàng mời vào nhà, nấu cơm mời Cao. Đúng lúc đó, Phạm Lang trở về. Nhi
sợ chồng nghi oan, nên giấu Cao dưới đống rạ sau vườn.
Thần Táo Quân trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc.
Chẳng may, đêm ấy, Phạm Lang nổi lửa đốt đống rạ để lấy tro
bón ruộng. Thấy lửa cháy, Nhi lao mình vào cứu Cao ra. Thấy Nhi nhảy vào đống lửa,
Phạm Lang thương vợ cũng nhảy theo. Cả ba đều chết trong đám lửa.
Thượng đế thương tình thấy 3 người sống có nghĩa có tình nên
phong cho làm vua bếp hay còn gọi là Định phúc Táo Quân và giao cho người
chồng mới là Thổ Công trông coi việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ
Địa trông coi việc trong nhà, còn người vợ là Thổ Kỳ trông coi việc
chợ búa. Không những định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ, các vị Táo còn
ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong
nhà.
Hàng năm, đúng vào ngày 23 tháng Chạp là ngày Táo Quân
lên chầu trời báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong một
năm để Thiên đình định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả loài người.
2. Ý nghĩa của tục lệ cúng Táo quân
Chuẩn bị mâm cơm cúng ông Công ông Táo.
Người Việt quan niệm ba vị Thần Táo (hay vua Bếp) định đoạt
cát hung, phước đức cho gia đình, phước đức này do việc làm đúng đạo lý của gia
chủ và những người trong nhà. Với mong muốn Thần Bếp sẽ "phù hộ"
cho gia đình mình được nhiều may mắn, nên hàng năm Tết đến. Vào ngày 23
tháng Chạp, người ta thường làm lễ tiễn đưa Táo Quân chầu trời một cách long trọng.
3. Lễ vật cũng ông Công ông Táo
Lễ vật cúng Táo công gồm có: Mũ ông Công ba cỗ hay ba chiếc
(hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà). Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn,
mũ dành cho Táo bà không có cánh chuồn.
Những mũ này được trang sức với các gương nhỏ hình tròn lóng
lánh và những dây kim tuyến màu sắc sặc sỡ. Để giản tiện, cũng có khi người ta
chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một
chiếc áo và một đôi hia bằng giấy.
Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo
ngũ hành. (Ví dụ: Năm hành kim thì dùng màu vàng. Năm hành mộc thì dùng màu trắng.
Năm hành thủy thì dùng màu xanh. Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ. Năm hành thổ thì
dùng màu đen).
Những đồ "vàng mã" này (mũ, áo, hia, và một số
vàng thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp
cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo công.
4. Phong tục cúng cá chép vào ngày 23 tháng Chạp
Theo truyền thuyết kể lại rằng: "Hàng năm, Táo quân
được ông Trời phái xuống trần gian theo dõi và ghi chép những việc làm Thiện –
Ác của loài người. Sau đó, cứ vào ngày 23 hàng năm, Táo quân lại cưỡi cá chép
hóa rồng lên Thiên đình báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người
trong một năm để Thiên đình định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả
loài người".
Bởi thế, cứ đến ngày Tết ông Công ông Táo là người Việt lại
làm lễ cúng cá chép. Người dân thường chuẩn bị một đôi hoặc 3 con cá chép sống,
thả trong chậu nước, cúng cùng các đồ lễ khác. Sau khi cúng xong sẽ đem thả ở
sông, ao, hồ, nghĩa là "phóng sinh" để đưa ông Táo về trời.
Phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công ông Táo là nét đẹp văn hóa của người Việt Nam.
Ngoài ra, trong tâm thức người Việt, "cá vượt Vũ
môn" hay "cá chép hóa rồng" còn mang ý nghĩa của sự
thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, bền chí chinh phục
tri thức để đi tới thành công, biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc
hướng đến một kết quả tốt đẹp. Phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công ông Táo
không chỉ là một nét đẹp văn hóa, đồng thời còn thể hiện sự từ bi quý báu của
người Việt Nam.
Sưu tầm khoahoc.tv