Saturday, May 16, 2015

ANH NGỮ VÀ KHÁT VỌNG ĐI TÌM NHỮNG CHÂN TRỞI MỚI

Cannes 2015 : Anh ngữ và khát vọng tìm kiếm những chân trời mới

Trọng Thành/RFI
media Liên hoan điện ảnh Cannes chính thức khai mạc là sự kiện văn hóa lớn được Libération hôm nay giới thiệu. « Cannes. C’est party ! » (tạm dịch là « Cannes. Cuộc vui bắt đầu ! ») là hàng tựa trang nhất. Libération mở đầu với nhận định : Liên hoan Cannes năm nay đặc biệt giới thiệu nhiều phim bằng tiếng Anh và với các dàn diễn viên Holywood, tiếp theo là câu hỏi : « Liệu Cannes có trở thành một ngày hội của nền điện ảnh toàn cầu hóa ? ».
Ãnh -Liên hoan Cannes 68e dưới cái nhìn của nữ tài tử Thụy Điển Ingrid Bergman (1919-1982).  REUTERS/BenoitTessier

Thực tế điện ảnh Anh ngữ lấn sân và không khí phân vân lưỡng lự này dường như cũng được thể hiện qua cách chơi chữ trong hàng tựa trang nhất của Libération, từ tiếng Anh « party/cuộc vui » khi phát âm qua tiếng Pháp cũng có thể được hiểu là khởi sự.
Câu hỏi đặt ra, cuộc thảo luận bắt đầu.
Ghi nhận đầu tiên trong hồ sơ « Cannes : la promenade de l’anglais » là : cho dù số lượng phim của các tác giả Anh-Bắc Mỹ-Úc tham gia tranh giải Cành Cọ Vàng (mặt tiền của Liên hoan Cannes) là khá ít, nhưng « ắt hẳn là chưa bao giờ, trong lịch sử Liên hoan, lại có sự tham gia của nhiều tài tử Holywood đến như vậy…, và chưa bao giờ (trên màn ảnh Cannes) người ta lại nói nhiều tiếng Anh đến như vậy, hay đúng hơn là ‘‘globish’’, một thứ tiếng Anh toàn cầu ».
Thực tế là gần một nửa số phim tranh giải Cành Cọ Vàng, bất kể nguồn gốc quốc gia, sử dụng tiếng Anh là ngôn ngữ chính. Số phim Pháp dự giải năm nay là 5 trên tổng số 19, ít hơn hẳn so với những năm trước.
Đối với Cannes, một Liên hoan phim vốn đặc biệt đề cao tính quốc gia của một bộ phim tham gia, căn cứ vào quốc tịch của đạo diễn, thì thực tế năm nay được nhìn nhận như là mới mẻ. Rất nhiều bộ phim tranh giải Cành Cọ Vàng cho thấy xu hướng « thoát ly khỏi căn cước dân tộc » : « Plus fort que les bombes/Louder than Bombs » của đạo diễn Na Uy Joachim Trier, được thực hiện tại Mỹ ; phim « The Lobster » của đạo diễn Hy Lạp Yorgos Lanthimos được quay tại Ai Len ; cũng tương tự là phim « Youth » của đạo diễn Ý Paolo Sorrentino với dàn diễn viên Anh-Mỹ… Phim của các đạo diễn Châu Âu được quay bằng tiếng Anh và chủ yếu với các diễn viên Holywood đang trở thành một xu thế.
Theo nhà sản xuất phim Pháp, ông Jean Labadie, « đối với các phim đòi hỏi nhiều vốn – tình hình cụ thể tùy theo từng nước – việc sử dụng tiếng Anh tạo thuận lợi cho cơ may đầu tư ». Một trong các lý do chủ yếu được đưa ra là : phim làm bằng tiếng Anh sẽ có nhiều cơ hội xâm nhập thị trường Bắc Mỹ khổng lồ.
Đằng sau xu thế thời thượng…
Tuy nhiên, đằng sau xu thế có vẻ như mang tính thời thượng này, là một thực tế rất khác, mà Libération tìm cách phát hiện. Lý giải về điều này, nhà phân phối phim người Pháp, Vincent Maraval – đồng sáng lập công ty điện ảnh Wild Bunch -, nhận xét : thực ra không phải là một sự thống trị tuyệt đối của tiếng Anh, mà chẳng qua là mọi người hiện nay đi lại nhiều hơn, cởi mở hơn, hay có những cuộc gặp gỡ bất ngờ ở một nơi xa xôi nào đó…, và điều này có thể đã dẫn đến việc đạo diễn quyết định thay đổi ngôn ngữ chính trong phim so với ý định ban đầu. Đây là trường hợp phim « Chronic » của đạo diễn Mehico Michel Franco.
Nhà báo Olivier Père, người phụ trách điện ảnh của kênh truyền hình Arte, nhận định : hiện tượng phim của các tác giả Âu lục nhưng nói bằng tiếng Anh, như « Plus fort que les bombes » của đạo diễn Na Uy Joachim Trier tranh giải Cọ Vàng năm nay, hay Sils Maria của đạo diễn Pháp Assayas năm ngoái, cho thấy các nhà làm phim muốn vượt khỏi các biên giới quốc gia chật hẹp, để hướng đến những chân trời khác lạ. Theo ông, điều này là cơ bản hơn so với áp lực tìm kiếm một thị trường.
Thành công tại Cannes của những người như đạo diễn Pháp gốc Serbia Emir Kusturica – hai lần Cành Cọ Vàng -, của đạo diễn Pháp Laurent Cantet (với Cành Cọ Vàng cho « Entre les murs », về những học sinh bướng bỉnh tại một trường trung học thủ đô Paris) hay đạo diễn Đan Mạch Lars von Trier, giải Cọ Vàng năm 2000 (cho « Dancer in the Dark », sản phẩm điện ảnh với sự hợp tác từ chín quốc gia) xác nhận phần nào nhận định nói trên của nhà báo Olivier Père, và điều này cũng đồng điệu với sự gia tốc của những dòng người di cư, một xu thế chủ đạo của thời đại hiện nay. Dù sao Libération cũng chua thêm, « vẫn còn hiếm có các đạo diễn Achentina hay Thụy Điển nào lại quay ở một quốc gia khác một bộ phim bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ » chẳng hạn.
Libération kết luận : một trong những điểm hấp dẫn không thể phủ nhận được của Liên hoan Cannes chính là ở chỗ sân chơi điện ảnh quốc tế này là nơi khán giả có cơ hội được tiếp xúc với một « hình ảnh thu nhỏ về thế giới với những kết hợp đủ loại, với những giọng nói, những cử chỉ hay gương mặt chưa từng được biết đến ».